Milli-mənəvi dəyərlərimizin sinonimi

Balaca olanda dəftər ayırmışdım özümə, orda cızma-qara edirdim. Nəyəsə baxıb onu təsvir etməyə çalışırdım. Hələ də saxlamışam o dəftəri. Kəndə yolum düşəndə baxacam. Bunu isə yeni çəkmişəm. Arazda karikaturalarını dərc etdirmək üçün uzun sürən nəticəsiz axtarışımdan sonra uşaqlığım yadıma düşdü, dedim cəhd eləyim.
Bu əslində yetərincə tanış mövzudu. Sadəcə mənə elə gəlir ki, nəsə kəşf eləmişəm. Aydındır ki, mentalitət davranışları, yanaşmaları müəyyən edən düşüncə tərzidir. Adət-ənənədən nisbətən fərqli bir şey. Qərbdə mentalitet o qədər də dəbdə olan kəlmə deyil. Məsələn ingilis mentaliteti heç eşitməmişəm. Burda bu əsasən fərdlərə aid edilir. Azərbaycanlıların mentaliteti var amma. Bəzən də bu milli-mənəvi dəyər adlandırılır. Bir onu başa düşə bilmirəm ki, bu "dəyərlər"i kim və ya kimlər müəyyən edir. Elə bil üç-dörd "ağsaqqal" toplaşıb deyir ki, bax məsələn, qadının siqaret çəkməsi bizim mentalitetə ziddir, kişinin sırğa taxması da yolverilməzdir. Bunlara əməl etməyənlər cəmiyyətdən kənarlaşdırılır, müxtəlif adlardan istifadə edilir silah kimi. Ancaq..
Qoy "kəşfim" haqqda yazım. Bu çoxluq kimdi?, mentalitetin müqəddəsliyinə inanan bu çoxluq rüşvət verməyi və almağı sevən insanlar. Yəni, Azərbaycanda rüşvət almasa da rüşvət verməyən adam tapmaq mümkün deyil məncə. Bunun üçün olduqca münbit şərait də var. Bəzən məsələn, həkimə rüşvət verməyəndə "tərbiyəsiz" adlandırıla bilirsən və ya şəxsiyyət vəsiqəsi aldığın zaman rüşvət verməyəndə "demoqoq". Başıma gəlib çünki. Demək ki, azərbaycanlılar rüşvəti sevirlər və kütləvi şəkildə qəbul edirlər. Yəni, bu azərbaycanlıların mentalitetidir!?..