.jpg)
Hey you, don't help them to bury the light…
Bu gün İsmayıllıda yerləşən və 7-ci əsrə aid "Cavanşir Qalası"na səyahət elədik. Qafqaz Albaniyasından bizə qalmış azsaylı abidələrdən olan və eyni zamanda onun hökumdarı Cavanşir tərəfində tikildiyi üçün adını daşıyan qalanın durumu olduqca acınacaqlıdır. Dağın zirvəsində yerləşən qalanın yaxınlığında "Cavanşir Qalası dövlət tərəfindən qorunur" yazılmış lövhə olsa da, bu sadəcə oyuncaq sözlər idi. Bu yaxınlarda qalanın yerləşdiyi dağda baş vermiş yanğın nəticəsində həm qalanın ətrafındakı bütün ağac və bitkilər tamamilə məhv olub, həm də onsuz da baxımısız qala çox acınacaqlı vəziyyətə düşüb. Bizim üçün bu qədər önəmli və dəyərli olan bu abidə tamamilə məhv olmaq təhlükəsiyə qarşı-qarşıyadı. Hökumət isə cavabdehliyini vecinə də almadan bunun haqda düşünmək belə istəmir kimi görünür. Çünki o, hesablanmadan və kor təbii hazırlanmış bayraq layihəsinə 30 miliyon manat ayırmaqla qarnını doyurmaq işiylə məşğuldur. Ya da, küllü miqdarda vəsait ayırmaqla salınmış yolları söküb yenidən "təmir" etməklə və ya Heydər Əliyevə heykəllər ucaltmaq və onun adına demək olar qapısı bağlı muzeylər tikməklə. VİDEO
Dünyanın iqtisadi baxımdan ən güclü və təbii ki, azad (vətəndaşlarının azad yaşadığı) dövlətlərində bir qayda olaraq çox güclü müxalifət qurumları fəaliyyət göstərir, hökumətlər məğlub olmamaq üçün hər seçkidə gərgin mübarizə aparmalı olurlar. Lakin Azərbaycan hökuməti iddia edir ki, Azərbaycanda bütün sahələrdə elə sürətli inkişaf müşahidə olunur ki, artıq müxalifət yoxa çıxıb. Yəni vətəndaşlar arasında hökumətin "uğurlu" fəaliyyətinə müxalif insan tapmaq az qala müşkülə çevrilib. Demək olar ki, hər bir kəs prezidentimizin "uzaqgörən daxili və xarici siyasəti"ni dəstəklədiyindən müxalifət qurumları da sıradan çıxır. Tək-tük "sapı özümüzdən olan baltalar", "düşmən dəyirmanına su tökənlər" var ki, onlar da tezliklə "haqqın yolu"nu tapacaqlar. Beləliklə hər kəs eyni düşünür. Bu həqiqətən analoqu olmayan yanaşmadır. Həm inkişaf edib demokratik islahatlarla məşğul olasan, həm də müxalifətsiz... "Ümummilli" hökumət!
Kimliyini xatır- lamadığm bir siyasətçi neftin Azərbaycan üçün bəla olduğunu demişdi. Mən buna inanıram. Fikirləşirəm ki, Azərbaycanda neft olmasaydı proseslər daha fərqli və müsbət məcrada cərəyan edərdi.
Bir idmançı üçün qazandığı qələbədə əməyinin kölgələnməsi çox ağrılı bir şey olmalıdır. Mənim kimi tamaşaçı üçün isə idman yarışlarında şərhçinin "qazanılmış siyasi və iqtisadi uğurlardan, inşa edilmiş idman obyektlərindən və körpülərdən, uğurlu daxili və xarici siyasətdən" danışması qədər qıcıqlandırıcı az şey olur. Məsələn, voleybolçu qızlarımızın bir ara uğurlu çıxışları ərəfəsində ölkə prezidentinə edilən mədhiyyələrin foununda həmin yarışları izləmək həm gülməli, həm də acınacaqlı idi. İdmançının öz əməyi ilə əldə etdiyi qalibiyyət və ölkəsinin bayrağını yüksəklərə qaldırmasını uğurlu ümummilli siyasətin, tikilən körpülərin nəticəsi kimi təbliğ edəndə təxminən yuxarıdakı görüntü yaranır məncə.
Bu olmuş hadisədi. Yenə də AzTV, təbii ki. Əyalət sakinlərindən biri TV-yə müsahibəsi zamanı güzəranından razı qalaraq prezidentinə minnətdarlığını bildirmiş və Azərbaycanda ondan başqa kişi olmadığını söyləmişdi. İzləyicilərdən bəziləri hətta qeyzlənmişdi də. Bizim halımızda bu sözə qeyzlənmək belə böyük nailiyyətdi.
Demişdimdə, sabah Xəzərin altında qalmaq təhlükəsiylə üzləşmiş olsaq sadəcə Xəzərin dibində olanda bundan xəbər tutacağıq. Azərbaycan mediası fəlakət törədən seli cüzi daşqın kimi qiymətləndirir. Neçə kənd tamamilə su altında qalıb və görəsən neçə vətəndaşın baş verənlərdən dolğun məlumatı var? Məsələn, dövlət televiziyasında çadırlara köçürülmüş əhalinin necə xoşbəxt və firavan yaşadığı nümayiş etdirilir. Vətəndaşlar qarşılaşdıqları durumdan məmnundurlar. Həm də bu fəlakətin səbəbi bəllidir axı. Fəlakət baş vermiş bölgənin sakinlərini parlamentdə müxalif fikirdə olan vətəndaş (sapı özümüzdən olan balta) təmsil eləyir. Bu səbəbdən onların səslərini belə çıxarmağa haqqı yoxdur, xüsusən də müqəddəs bayram ərəfəsində.
Facebookda rusdilli dost- larımızdan biri belə bir status yeniləmişdi: "Если человека кусает вампир, он становится вампиром! Такое ощущение, что многих вокруг искусали бараны..."
Bizim məmləkətdə belə bir yanaşma mövcuddur; Yerin altındakı ölülərlə yerin üstündəki ölülər. Bu yanaşma əsirlərdir dəyişmir. Bir gənc bloqçunun (Ravik) dediyi kimi "Azərbaycanlılar Azərbaycanda, avtobusda oturmuş cavan oğlan kimi yaşayırlar. Həmişə durub yerlərini kiməsə verməyə hazırdırlar."
Azərbaycanda hər seçki ərəfəsi və sonrası baş verənlərin tayı bərabəri yoxdur. Seçkilərin nəticələri bəyan ediləndən sonra arzuladıqlarının tərsi ilə qarşılaşan insanlar inciyirlər. Məsələn məndə həmişə belə təəsürat yaranıb ki (2005-ci ilə qədər keçirilmiş bütün seçkilər zamanı Azərbaycanda olmuşam) bu qədər ziddiyyət nətər mümkün olur.
Azər- baycanda təzə yol nişanına ehtiyac var. Bu çox zəruridir.
Sabitliyi təsvir etmək istəsəm ancaq bu cür edə bilərəm. Sabitlik təhlükəlidir. Bir növ xəstəlikdir. Hərəkət, eniş-qalxış, canlanma, tənqid, müzakirə, kədər və sevinc, həyəcan, mübarizə olmayan və alternativsiz bir yerdə ümid də ölür, maraq da.
Uşaq vaxtı qapılara papaq atıb bayram payı toplamaq və maşın təkər- lərindən qalanmış ocaq üstündən tullanmağı istisna etməklə indiyə qədər Novruz bayramında bu qədər sevinməmişdim. Bu gün uşaqlıq dostum mənə kənddən elektron məktub yazdı. Mən onun məktub yazmasına görə deyil, məktubun məzmununa görə sevinirəm. Elnurla biz bir məhəllədə böyümüşük. Zarafatlarımız olub, məzxərələr də etmişik. Elə satirik məzmunda. Ancaq heç vaxt təsəvvür etməzdim ki, Elnur nə vaxtsa mənə facebook vasitəsilə belə sənət əsəri göndərəcək. Səmimiyəm, çox təəcübləndim, sevindim və məktubu oxuyandan sonra dərhal karandaşı əlimə alıb karikatura çəkməyə başladım. Mən Elnura Arazın web saytı üçün yazılar hazırlamağı təklif edəcəm. Ümid edirəm qəbul edəcək.
2005-ci ildə Polşa yığması öz meydanında Azərbaycan futbolçularını qəbul edirdi (Dünya çempionatı seçmə mərhələsi). Mən bir qohumumun evində oyuna canlı baxmağa hazırlaşırdım. Maç yenicə başlamışdı ki, elektrik kəsildi. Əslində bu Azərbaycanda, xüsusən də əyalətdə olduqca normal bir hadisədir (Enerjiylə bol olan Odlar Yurdu Azərbaycanla ziddiyyət təşkil etsə də). Lakin belə bir anda elektrikin kəsilməsi təbii ki adamı qıcıqlandırır. Mən onda hər kəsin etdiyini etdim. Elektrik idarısinə zəng elədim, lakin bəlkə də fərqli olaraq kəskin danışdım. Biraz tənqid elədim, cavabdeh şəxləri günahlandırdım və s. Bəzi məmurların dediyi kimi "demoqoqluq" elədim. Daha sonra "işıqlar yandı", gec olsa da (mənim zəngimin nəticəsi olduğunu iddia etmirəm). O qədər də sevinmədik sözsüz ki, oyunun sonunda Azərbaycan 8-0 yenilirdi. Bunu danışmağımın məqsədi isə başqadır. Telefon zəngindən sonra həm qohumlarımın, həm də daha sonra valideynlərimin mənə "siyasətlə məşğul olma" rekasiyası tükürpədəndir. Sonradan buna alışdım, çünki dəfələrlə təkrarlandı. Yəni sabah gəlib səni zorlasalar və sən də buna etiraz etsən deməki olursan siyasətçi. Azğınlaşmış, radikal bir vətəndaş. Hər nəysə.
Kitablar aləmində zorlanma tamam fərqli anlam daşıyır. Bir qayda olaraq çox oxunduqda vərəqləri yırtılır, köhnəlir və sıradan çıxır. Əvəzində bu "təcavüz"ü edənlər faydalanır. Azərbaycan dünyada analoqu olmayan yer olduğuna görə burda kitabların zorlanmasının da dünyada analoqu yoxdur.
Böyük şanssizlıqdı. Zənginliyin torpağın altından qaynadığı məmləkətdə belə eybəcər hala düşmək. Cibindən manatı oğurlanana gərək heç olmasa danışmağa şans versinlər. Gülünc səslənire, "heç olmasa". Əgər dildən danışmaq üçün istifadə etmək mümkün olmursa görəsən başqa nəyə istifadə eləmək olar? Və ya vətəndaşın nə zaman danışıb-danışmayacağına qərar verməli olduğu instansiyalar onun özünü danışmaqdan məhrum edir.
Cambridge də qaldığımız iki gündə İngiltərədə ilk dəfə palçıqlı yolda yerimiş oldum. Bu maraqlı idi, çünki palçıqlı yol mənim üçün doğmadır. Grantchester kəndinə aparan yol boş torpaq sahələrdən (kəsə yol) keçdiyindən doyunca palçığa batdıq amma,.. adamın kənd deməyə dili gəlmir ki. Asfalt yollar, düzən, səliqə, cinsindən asılı olmayaraq hər kəsin dincələ bildiyi yaraşıqlı pub-lar, mədəni atmosfer. Grantchester qədim kənddir. Bu kənd əsasən meyvə bağına görə məşhurdur. 1897-ci ildə Cambridge-dən olan bir qrup tələbə burda çay içib və ondan sonra bu ənənə halını alıb. Bu bağda dünyada tanınmış bir çox yazıçılar, şairlər, məşhurlar çay içib. Biz də çay içdik, lakin hava soyuq olduğundan bağda deyil, içəridə.
Əslində "Odlar Yurdu" çox pozitiv bir brenddir. Amma ki, karikaturada qətiyyən pozitiv görünə bilmir. Facebookda bu təsviri paylaşandan sonra dostlarımdan biri aşağıdakı şərhi yazmışdı: “Qərbə qaçanın sifəti maraqlıdır. Şərqə qaçan da elə bil tərəddüd içindədir, sanki fikirləşir bəlkə Qərbə qaçım, nə qədər gec deyil”. Doğrudan can qurtarıb qaçmaq haqqında düşünəndə adamın ağlına Qərb gəlir ilk öncə. Ya da ən fərqli halda Yaponiya. Heç can qurtarıb Türkmənistana qaçmaq istəyən eşitmisiz? Ya da məsələn Suriyaya? Maraqlıdı.
Burda ən son cızdığım element uzunqulağın quyruğudu.. Maraqlı quyruğu var. Ümumiyyətlə belə quyruğu olanın niyyəti şübhəsiz bəllidir.
Cəlil Məmməd-quluzadənin hekayələrini oxuyanınız var da yəqin. Orta məktəbdə bəzi hekayələrini bizə oxudurdular. Yaxınlarda bir neçə hekayəsini yenidən oxudum. Elə bil Cəlil 1970, ya da 80-ci illərdə doğulub. Qəhrəmanları elə bizik. Necə ola bilir ki, bu qədər zaman keçməsinə rəğmən heç nə dəyişməyib? Bu analoqu olmayan bir hadisədir. Azərbaycanlıların (əksər) dəyişməzliyi əslində konservativlik də deyil məncə. Hətta ölkəni tərk edib əcnəbi məmləkətdə (Qərbdə) yaşayan azərbaycanlılarda da..
Həmişə gələcəkdə ailə həyatı qurmaq üçün qarşıda duran prosedurlar haqqında düşünəndə əzab çəkirdim. Azərbaycan yeyib-içmək məclisi ilə heç vaxt aram yaxşı olmayıb. Məni tanıyanlar bilir bunu. Bir dəfə az qala hətta ürəyim getsin. Məclis də məni bəyənmir əslində, çünki mənfi enerji saçıram, camaatın əhvalın alt-üst eləyirəm və s. Hansısa qüvvə bunu bilir və mənə köməklik edir.
Bu sənət əsəri İsmayıllı şəhərinin mərkəzindən biraz kənarda yerləşdirilmişdi. Bilmirəm hələdə qalır, yoxsa götürüblər. 2008-ci ildə çəkmişəm bunu. Məncə bunu yığışdırmağa cəsarət edən yoxdu. Götürsələr gərək yerində başqa bir əsər yaratsınlar.
Balaca olanda dəftər ayırmışdım özümə, orda cızma-qara edirdim. Nəyəsə baxıb onu təsvir etməyə çalışırdım. Hələ də saxlamışam o dəftəri. Kəndə yolum düşəndə baxacam. Bunu isə yeni çəkmişəm. Arazda karikaturalarını dərc etdirmək üçün uzun sürən nəticəsiz axtarışımdan sonra uşaqlığım yadıma düşdü, dedim cəhd eləyim.